Occult Sciences after the Mongol Invasion Case Study of Mullā Ḥusayn Wā’iẓ Kāshifī’s Works

Document Type : Research Article

Authors

• Mustafa Gohari ¹
• Muhammad Ali Kazem Bayki ²

¹ Ferdowsi University of Mashhad

² Tehran University

10.22067/history.v47i12.57652

Abstract

After the Mongol invasion of Iran, occult sciences prevailed considerably in Iran. Repeated defeats by foreign clans played a major role in this public pursuit. This caused certain beliefs being promoted among people, some of which can be considered as means for intellectual decline of Iranians and as one of the obstacles to growth and development of natural (experimental) sciences. Mullā Ḥusayn Wā’iẓ Kāshifī, who was one of the well-known preachers and scholars and a profuse writer of this period, played a major role in promotion of this science. In his works, he tried to make his works available to the public. The content of his works show that such beliefs as inevitability of fate, exorcising jinn and other unseen forces for fulfilling material needs, resorting to the stars to become informed of one’s destiny, and appealing to incantations and talismans and fabricated supplications to fend off ominous events were quite normal and accepted in those days.

Keywords

• occult sciences
• Timurids
• Mullā Ḥusayn Wā’iẓ Kāshifī

---

References

ابن‌خلدون، عبدالرحمان، مقدمه ابن‌خلدون، ترجمه محمدپروین گنابادی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1345ش.

ابن ندیم [الندیم]، ابوالفرج محمد بن اسحاق، الفهرست، دارالمعرفه، بیروت، 1417ق/1997م.

استوری، ادبیات فارسی برمبنای تألیف استوری، ترجمه یو. ا. برگل، مترجمان یحیی آرین‌پور، سیروس ایزدی، کریم کشاورز، تحریر احمد منزوی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران، 1362ش.

ثبوت، اکبر، «حروفیه»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، تهران، 1388ش.

جامی، ملاعبدالرحمان، شواهد النبوة، به کوشش حسن امین، تهران، میر کسری، 1379.

حاجی خلیفه، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا.

خواندمیر، غیاث‌الدین، حبیب السیر، به کوشش محمددبیر سیاقی، کتابفروشی خیام، تهران، 1362ش.

خواندمیر، غیاث‌الدین، روضة الصفا (ج7)، خیام، تهران، 1339ش.

خواندمیر، غیاث‌الدین، مکارم الاخلاق، به کوشش محمداکبر عشیق، میراث مکتوب، تهران، 1378ش.

خوانساری، میرزا محمدباقر موسوی، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، به کوشش اسدالله اسماعیلیان، مکتبه اسماعیلیان، تهران، 1391ق.

ذاکری، مصطفی، «حروف، علم»، دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دایره المعارف اسلامی، تهران، 1388ش.

رساله مزارات هرات (شامل سه رساله در مشاهیر و بزرگان هرات)، به کوشش فکری سلجوقی، بی‌نا، کابل، 1967م.

سجادی، سید احمد، «علوم غریبه»، دایره المعارف تشیع، نشر شهید سعید محبی، تهران، 1384ش.

سید بن طاووس، رضی‌الدین ابوالقاسم علی بن موسی، کشف المحجّه لثمرة المحبّه، المطبعه الحیدریه، نجف، 1370ق/1950م.

سید رضی، نهج البلاغه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1385ش.

شوشتری، قاضی نورالله، مجالس المؤمنین، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1354ش.

شیبی، تشیع و تصوف تا پایان سده دوازدهم هجری، امیرکبیر، تهران، 1385ش.

صدوق، ابوجعفر محمد بن علی، معانی الاخبار، به کوشش علی‌اکبر غفاری، انتشارات اسلامی، بی‌جا، 1361ش.

فرهانی منفرد، مهدی، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، انجمن آثار و مفاخر ملی، تهران، 1382ش.

کاسیرر، ارنست، رساله‌ای در باب انسان: درآمدی بر فلسفه فرهنگ، ترجمه بزرگ نادرزاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1380ش.

کاشفی، ملاحسین واعظ، آیینه اسکندری، کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، ش 1.

کاشفی، ملاحسین واعظ، اسرار قاسمی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

کاشفی، ملاحسین واعظ، جواهر التفسیر، به کوشش جواد عباسی، میراث مکتوب، تهران، 1379ش.

کاشفی، ملاحسین واعظ، جواهر التفسیر لتحفة الامیر، کتابخانه مجلس، ش 12165.

کاشفی، ملاحسین واعظ، الرسالة العلیّة فی الاحادیث النبویة، به کوشش سید جلال‌الدین محدث، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1344ش.

کاشفی، ملاحسین واعظ، روضة الشهداء، به کوشش محمد روشن، صدای معاصر، تهران، 1390ش.

کاشفی، ملاحسین واعظ، فتوت نامه سلطانی، به کوشش محمدجعفر محجوب، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1350ش.

کاشفی، ملاحسین واعظ، لوایح القمر، کتابخانه مجلس، ش 6120.

کاشفی، ملاحسین واعظ، المرصد الاسنی فی استخراج الاسماء الحسنی، کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران، مجموعه 589 د، ص 32 ـ 71.

کاشفی، ملاحسین واعظ، مشیخه، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش 2143، ص 113 ـ 126، 165 ـ 172.

کاشفی، ملاحسین واعظ، مواهب عَلِیّه یا تفسیر حسینی، به کوشش سید محمدرضا جلالی نائینی، کتابفروشی اقبال، تهران، 1329ش.

کاشفی، فخرالدین علی، رشحات عین الحیات، به کوشش علی‌اصغر معینیان، بنیاد نیکوکاری نوریانی، تهران، 2536 شاهنشاهی.

کاشفی، فخرالدین علی، حرز الامان من فتن الزمان، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ش 2828.

گوهری فخرآباد، مصطفی، زمانه و کارنامه ملاحسین واعظ کاشفی، رساله دکتری دانشگاه تهران، 1391ش.

محجوب، محمدجعفر، «اصول فتوت از نظر مولانا حسین بن علی واعظ کاشفی»، مجموعه مقالات نخستین کنگره تحقیقات ایرانی، به کوشش غلامرضا ستوده، دانشگاه تهران، تهران، 1349ش.

منز، بئاتریس فوربز، قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری، ترجمه جواد عباسی، دانشگاه فردوسی مشهد مشهد، ، 1390ش.

نراقی، ملا احمد، خزائن، ناشر دیجیتالی، مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان.

نصر، حسین، علم و تمدن در اسلام، علمی و فرهنگی، تهران، 1384ش.

نظامی باخرزی، منشأ الانشاء، به کوشش رکن‌الدین همایون فرخ، انتشارات دانشگاه ملی ایران، تهران، 1357ش.

نوایی، امیر علیشیر نوایی، مجالس النفائس، به کوشش علی‌اصغر حکمت، منوچهری، تهران، 1332ش.

نوایی، امیر علیشیر نوایی، مجالس النفائس (ترکی)، کتابخانه آستان قدس رضوی، ش 41.

واصفی، زین‌الدین محمود، بدایع الوقایع، به کوشش الکساندر بلدروف، بنیاد فرهنگ ایران، تهران، 1349ش.

Beveridge,H.,”KhwândmÎr” ,EI2, E. J. BRILL, LEIDEN,1978.

A.Bausani,” HURûFÎYYA”,EI2, : E. J. BRILL, LEIDEN,1978.

Fahd, T. IKHTÎYÂRÂT, EI2, E. J. BRILL, LEIDEN, 1970.

Fahd, T., “NUDJÛM” (AHKÂM), EI2, E. J. BRILL, LEIDEN,1995.

Lory,P."KâshifÎsAsrâr-iQâsimÎ and TÎmÛrid Magic", Iranian Studies, v. 36, no. 4, 2003, p. 531 – 542.

Tourkin, Sergei and Vesel, ziva,"The Contribution of HusaynVâiẓ-iKâshifÎ to the Transmission of Astrological Texts", Iranian Studies, v. 36, no. 4, 2003, p. 589 – 600.

Yousofi, GholamHosein, “kâshifΔ ,EI2, E. J. BRILL, LEIDEN,1978.