جایگاه خوشنویسی و خوشنویسان در جامعۀ عصر تیموری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• وحید عابدین پور
• فریدون اللهیاری
• معصومه سمائی دستجردی

10.22067/history.v0i0.11752

چکیده

در طول تاریخ ایران پس از اسلام، سدۀ 9 ق را که مقارن با دوران حاکمیت تیموریان بر این سرزمین است می‌توان عصر رشد و شکوفایی انواع شاخه‌های هنری نظیر نقاشی، معماری، تذهیب، کتاب آرایی و موسیقی دانست. در زمینۀ خوشنویسی نیز رواج و تکامل خطوط مانند نستعلیق و تعلیق علاوه بر رونق بازار این هنر باعث شد تا خوشنویسی با فرهنگ ایرانی همگونی پایداری برقرار سازد. کارکردهای متعدد و مفید خوشنویسان و جایگاه قابل احترام آنان در جامعۀ عصر تیموری، قشرهای فرودست را نیز به سمت فراگیری این هنر در درون نهادهایی که به امر آموزش خوشنویسی می‌پرداختند، سوق داد. از جمله کارکردهای سیاسی این قشرها می‌توان به فتحنامه نویسی، نوشتن مناشیر شاهانه و تأثیر هنر آنان در روابط بین المللی تیموریان اشاره نمود که در جایگاه دبیر و منشی به ایفای این وظایف می‌پرداختند. آموزش خوشنویسی، تربیت فنی و اخلاقی هنرآموزان، ترویج فرهنگ هنردوستی، تولید محصولات فرهنگی، و القای ارزشهای دینی به ویژه در قالب مذهب تشیع ازجمله کارکردهای فرهنگی آنان بودند. علاوه بر این‌ها خوشنویسان به مثابۀ یک صنف اجتماعی و در درون کارگاه‌های هنری، پاسخگوی سفارش‌های مردمی اعم از نگارش سنگ قبر، نوشتن قباله‌ها و سجلّات و انشای نامه‌ها بودند. آموزش این هنر در درون نهادهایی همچون کتابخانه‌ها، مدارس، هنرستان‌ها، دبیرستان‌ها، دارالانشاها و مکتب‌ها صورت می‌گرفت.
تحقیق حـاضر سعی در تبیین کارکردهـا و جایگـاه خوشنویسی وخوشنویسان و نهادها و مراکز مهم پرورش این هنر نظیر تبریز و شیراز و هرات با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر اسناد خطی و منابع کتابخانه‌ای دارد.
کلید واژه‌ها: تیموریان، هنر، خوشنویسی، خوشنویسان.

---