معرّفی کنزالمعارف و بررسی اهمیّت تاریخی آن در شناخت خاندان برمکیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

این مقاله بر آن است تا با معرّفی اثری کمتر شناخته‌شده به نام کنزالمعارف که به زبان فارسی و در مرکز ایران نوشته شده است، اهمیّت آن را در شناخت بیشتر و بهتر خاندان برمکیان نشان دهد. مؤلّف این کتاب که به تمامی به آل برمک و شرح احوال افراد مهم آن خاندان اختصاص یافته، عبدالجلیل ‌بن یحیی ‌بن عبدالجلیل ‌بن محمّد ‌بن عبدالباقی یزدی است که نوشتن آن را در سال 762ق آغاز و پس از اتمام، کتاب را به شاه شجاع مظفّری تقدیم کرده است. از این کتاب سه نسخه شناخته شده که دو نسخۀ کهن‌تر با شماره‌های 1342 و 1351 در کتابخانۀ ملّی فرانسه نگهداری می‌شوند و به ترتیب فاقد تاریخ کتابت و مورّخ 926ق هستند. نسخۀ سوم متعلّق به کتابخانۀ عارف حکمت مدینه است که در سدۀ 12ق کتابت شده است. در این مقاله ضمن معرّفی نویسنده، کتاب و نسخه‌های اثر، ارتباط آن با کتاب‌هایی که به­طور اختصاصی دربارۀ برمکیان نوشته شده و نیز با حکایت‌هایی که دربارۀ این خاندان در کتاب‌های تاریخی و ادبی آمده است، بررسی و از این رهگذر وجوه مزیّت و اهمیّت این اثر در شناخت برمکیان نسبت به دیگر آثار نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن خلکان، احمد بن محمّد بن ابراهیم بن ابی‌بکر. وفیات الأعیان و أنباء ابناء الزّمان. به­تحقیق احسان عباس. بیروت: دار صادر، 1997.
ابن طقطقی، محمّد بن علی بن طباطبا. تاریخ فخری. ترجمۀ محمّدوحید گلپایگانی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1350.
بغدادی، اسماعیل. ایضاح المکنون فی الذّیل علی کشف الظّنون عن اسامی الکتب و الفنون. بیروت: دار احیاء التراث العربی، [بی‌تا].
بووا، لوسین. برمکیان. ترجمۀ  عبدالحسین میکده. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1352.
بیغمی، محمّد بن احمد بن علی بن محمّد. داراب‌نامۀ بیغمی. با مقدمه و تصحیح و تعلیقات ذبیح اللّه صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1339.
ثعالبی نیشابوری، ابومنصور. المضاف و المنسوب. پارسی‌گردان رضا انزابی‌نژاد. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد، 1376.
جرفادقانی، ابوالشرف ناصح بن ظفر. تاریخ یمینی. به­تصحیح جعفر شعار. تهران: علمی و فرهنگی، 1374.
جعفری لنگرودی، محمّدجعفر. ترمینولوژی حقوق. تهران، ابن سینا، 1346.
جوینی، عطاملک بن محمّد. تاریخ جهانگشای جوینی. به سعی و اهتمام و تصحیح محمّد قزوینی. تهران: ارغوان، 1370.
جهشیاری، ابوعبداللّه محمّد بن عبدوس. الوزراء و الکتّاب. ترجمۀ ابوالفضل طباطبائی. تهران: [بی‌نا]، 1348.
خوافی، شهاب الدّین عبداللّه. زبدة التّواریخ. مقدّمه، تصحیح و تعلیقات کمال حاج سیّدجوادی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
دانش‌پژوه، محمّدتقی و ایرج افشار. نشریۀ نسخه‌های خطی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1346.
راغب اصفهانی، حسین بن محمّد. محاضرات الأدباء و محاورات الشّعراء و البلغاء. به­تصحیح عمر طباع. بیروت: دار الأرقم بن أبی الأرقم، 1420 ق.
ستوده، حسینقلی. تاریخ آل مظفر. تهران: دانشگاه تهران، 1346.
سجّادی، سیدصادق. «برمکیان». در مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، 1398.
سجّادی، سیّدصادق. تاریخ برمکیان. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1390.
صفا، ذبیح اللّه. تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس، 1369.
طبری، ابوجعفر محمّد بن جریر بن یزید. تاریخ الطبری (تاریخ الأمم و الملوک). به­تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: احیاء التراث، [بی‌تا].
الظهیری الکاتب السّمرقندی، محمّد بن علی. اغراض السّیاسة فی اعراض الرّیاسة. به­تصحیح و اهتمام جعفر شعار. تهران: دانشگاه تهران، 1349.
گرکانی، میرزا عبدالعظیم. تاریخ برامکه. تهران: مجلس، 1313.
محدّث، میرهاشم. احوال و اخبار برمکیان. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1390.
مستوفی قزوینی، حمداللّه. آثار البلاد و اخبار العباد. ترجمۀ محمّد مراد بن عبدالرّحمان. به­تصحیح سیدمحمّد شاهمرادی. تهران: دانشگاه تهران، 1373.
مشار، خان‌بابا. فهرست کتاب‌های چاپی فارسی. تهران: چاپخانۀ ارژنگ، 1350.
منشی، ابوالمعالی نصراللّه. کلیله و دمنه. به­تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. تهران: دانشگاه تهران، 1391.
منفرد، افسانه. «برمکیان». دانشنامۀ جهان اسلام. 1393.
نسوی، محمّد بن احمد. نفثة المصدور. به­تصحیح و توضیح امیرحسین یزدگردی. تهران: ادارۀ کلّ نگارش وزارت آموزش و پرورش، 1343.
نظام‌الحسینی یزدی، محمّد بن محمّد بن محمّد ب. العراضة فی الحکایة السلجوقیة. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1388.
نفیسی، سعید. تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی. تهران، تهران: فروغی، 1344.
نوشاهی، عارف. «نسخه‌های خطّی کتابخانۀ عارف حکمت، مدینۀ منورّه (دومین گفتار)». اوراق عتیق. ش 2(1390): 515-534.
الهروی، سیف بن محمّد بن یعقوب. تاریخ‌نامۀ هرات. به­تصحیح محمّدزبیر صدیقی. تهران: خیّام، 1362.
هروی، محمّدبن حسین‌بن عمر. اخبار آل برمک. به­کوشش مایل هروی. کابل: [بی‌نا]، 1361.
همدانی، رشیدالدّین فضل اللّه. مکتوبات رشیدی. استانبول: کتابخانۀ ایاصوفیه، شمارۀ 3833. [نسخۀ خطی]. تاریخ کتابت قرن هشت هجری.
همدانی، رشیدالدّین فضل اللّه. مکتوبات رشیدی. استانبول: کتابخانۀ نورعثمانیه، شمارۀ 3415. [نسخۀ خطی]. تاریخ کتابت قرن هشت هجری.
یزدی، عبدالجلیل بن یحیی بن عبدالجلیل بن محمّد بن عبدالباقی. کنزالمعارف. پاریس: کتابخانۀ ملّی فرانسه، شمارۀ 1351. [نسخۀ خطی]. تاریخ کتابت 926 ق.
یزدی، عبدالجلیل بن یحیی بن عبدالجلیل بن محمّد بن عبدالباقی. کنزالمعارف. پاریس: کتابخانۀ ملّی فرانسه، شمارۀ 1342. [نسخۀ خطی]. تاریخ کتابت قرن هشت هجری.
Blochet, Edgard. Catalogue des manuscrits persans de la BNF. Paris, 1900.
Edward, Edward. Catalogue of the Persian printed books in the British museum. London: British museum, 1922.
Scefer, CH. Chrestomathie persane. Paris, 1883.
CAPTCHA Image