سیر تحول پژوهش‌های مرتبط با سیر الملوک در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اعظم رمضانی کامه علیا ¹
• سلمان ساکت ²

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

² استادیار دانشگاه فردوسی مشهد

10.22067/jhistory.2021.69696.1027

چکیده

این مقاله به بررسی سیر تحول پژوهش‌ها دربارۀ سیر الملوک از آغاز تا پایان سال 1398ش و آسیب‌شناسی آن‌ها پرداخته و به‌دنبال پاسخ به این پرسش‌ها است: 1. چه رویکردهایی در مقاله‌های مرتبط با سیر الملوک از آغاز (1342) تا پایان سال 1398ش وجود داشته است؟ 2. بسامد کدام رویکردها بیش‌تر بوده و علت آن چیست؟ 3. دلایل تغییر رویکردهای مقاله‌ها به سیر الملوک در دوره‌های مختلف چه بوده است؟ مجموع مقاله‌ها در این حوزه، 209 عنوان بوده که در تحلیل و بررسی آن‌ها به مضمون، منابع، رویکرد، نقد و بررسی نقاط قوت و ضعف پژوهش و میزان اهمیت آن، تأثیر‌پذیری از منابع پیشین و اشتمال بر نکات جدید و بکر توجه شده است. رویکردها به ترتیب بسامد عبارتند از سیاسی، تطبیقی، مذهبی، نظریه، توصیفی، تاریخی، انتقادی، ادبی، زندگی‌نامه‌ای و نسخه‌شناختی. از جمله عوامل مهم و مؤثر بر سیر تحول رویکرد مقاله‌ها می‌توان به چاپ عباس اقبال از سیر الملوک در سال 1320ش، انتشار کتاب خواجه نظام‌الملک طوسی و طرح اندیشۀ سیاسی ایرانشهری در سیر الملوک در دهۀ 70 و فضای سیاسی و اجتماعی ایران در نیمۀ دوم دهۀ هفتاد اشاره کرد. در بخش نتایج، دسته‌بندی بسامدی رویکردها و تحلیل آن‌ها، توزیع زمانی رویکردها در دهه‌های مختلف، برشمردن عوامل مؤثر بر سیر تحول رویکردها و تحلیل آن‌ها آمده است. در بخش پایانی که به آسیب‌شناسی پژوهش‌ها اختصاص یافته، اصلی‌ترین ایرادها در پژوهش‌های مرتبط با سیر الملوک بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

• خواجه نظام‌الملک
• سیر الملوک
• کتاب‌شناسی توصیفی و انتقادی
• آسیب‌شناسی پژوهش‌ها

موضوعات

• تاریخ فرهنگ اسلامی

---

مراجع

ابن‌فندق، ابوالحسن علی بن زید. تاریخ بیهق. به‌تصحیح احمد بهمنیار. تهران: فروغی، 1310ش.

بهار، محمدتقی. سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی. تهران: زوار، 1390ش.

بیهقی، ابوالحسن علی‌بن زید. تاریخ بیهق. به‌تصحیح احمد بهمنیار. تهران: فروغی، 1310ش.

حسن‌لی، کاووس. سعدی‌پژوهی در سدۀ چهارده هجری (بررسی انتقادی رویکردهای سدۀ چهارده به سعدی و آثار او). پایان‌نامۀ دکتری، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه شیراز، 1377ش.

خافی، مرضیه. مقاله‌شناسی توصیفی ـ انتقادی فردوسی و شاهنامه از سال 1371 تا 1380. پایان‌نامۀ دکتری، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، 1391ش.

خردنامه. به کوشش منصور ثروت. تهران: امیرکبیر، 1367ش.

دادور، نغمه. کتاب‌شناسی تفسیری شاهنامه بر اساس نظریۀ زیبایی‌شناسی دریافت (1304 ـ 1369)، پایان‌نامۀ دکتری، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، 1395ش.

سیدیزدی، زهرا. مقاله‌شناسی توصیفی ـ انتقادی فردوسی و شاهنامه بر اساس فهرست مقالات ایرج افشار تا پایان دفتر پنجم (1370)، پایان‌نامۀ دکتری، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد، 1387ش.

صفا، ذبیح‌الله. تاریخ ادبیات در ایران. تهران: امیرکبیر، 2536 شاهنشاهی.

طباطبایی، سیدجواد. خواجه نظام‌الملک. تهران: طرح نو، 1375ش.

طباطبایی، سیدجواد. درآمدی فلسفی بر اندیشۀ سیاسی ایران. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزرات امور خارجه، 1367ش.

طوسی، نظام‌الملک ابوعلی حسن‌ بن علی. سیر الملوک (سیاست‌نامه). به‌تصحیح محمود عابدی. تهران: سخن، 1398ش.

طوسی، نظام‌الملک ابوعلی حسن‌ بن علی. سیاست‌نامه برای دبیرستان‌ها. به‌تصحیح عباس اقبال. تهران: وزارت فرهنگ، 1320ش.

عوفی، سدیدالدین محمد. لباب الالباب. به‌تصحیح ادوارد براون. لندن: گیب، 1906م.

مینوی، مجتبی. «خواجه نظام‌الملک طوسی». نقد حال، 190ـ259. تهران: خوارزمی، 1351ش.

نوروزی، زینب. بررسی تحلیلی ـ توصیفی مقالات فارسی مربوط به نظامی در ایران (1300ـ1380)، پایان‌نامۀ دکتری، دانشکدۀ ادبیات دانشگاه شیراز، 1385ش.

یوسفی، غلامحسین. دیداری با اهل قلم. مشهد: دانشگاه فردوسی، 1355ش.

یوسفی، غلامحسین. «پیر سیاست». جستارهای ادبی، شماره‌های 13 و 14 (بهار و تابستان 1347): 14ـ58.