Famine in Khorasan in 1288 AH: background, process and economic consequences

Document Type : Research Article

Authors

• Morteza Daneshyar
• Mohammad Ali kazembeyki

University of Tehran

10.22067/history.v47i11.41232

Abstract

The 1288 AH famine in Khorasan has been the subject of numerous studies having examined the event with special focus on its causes and short-term effects as well as the reaction of the people and the state to it. This approach has led to general statements and unjustified generalization of the results of such research to the whole Iran. The present article is a case study of the 1288
AH famine in Khorasan and examines, in addition to the famine itself, its consequences on the local economy of the province. The findings of this research prove the fallacy of generalizing the results of general investigations of the famine to the whole country; and in addition it shows that all areas of Khorasan were not equally affected by the famine. Instead, the catastrophe increased the wealth and population in the northern provinces at the expense of the loss for central and southern provinces. Furthermore, the famine was associated with mortality, migration and population displacement, which in turn leads to more skepticism as regards the validity of the statistical data of some resources. Moreover, the local economy, apart from the damages it received, soon experienced transformations in the pattern of land ownership at the expense of private property and the type of cultivation, whereby each of these developments were the origin of subsequent changes in Khorasan.

Keywords

• Khorasan
• the 1288 AH famine
• the Qajar
• economic change
• Agriculture

---

References

آرشیو ملی ایران (سازمان اسناد ملی)

آرشیوسازمان کتابخانه و مرکزاسناد آستان قدس رضوی (سکماق)

دامغانی، محمدرضا بن حبیب‌الله، منتهی المقال فی علم الرجال، کتابخانه مرکز احیاء میراث اسلامی، شماره نسخه عکسی 3056.کتابچه تربت حیدریه، کتابخانه ملی ملک، مجموعه 4329، شماره 15314.

کتابچه درجز (1296 ق) ، کتابخانه ملی ملک، مجموعه 4329، شماره 15310.

اعتصام‌الملک، میرزاخانلرخان؛ سفرنامهخانلرخاناعتصامالملک، به کوشش منوچهر محمودی، تهران، 1351.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، تاریخ منتظم ناصری، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، انتشارات دنیای کتاب،تهران،1367.

اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان؛ مطلع الشمس، سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی،تهران، 1326.

افشار، ایرج و علی‌اصغر مهدوی، اسناد تجارت ایران در سال 1287 قمری،انتشارات علمی و فرهنگی،تهران، 1380.

پولاک، یاکوب ادوارد؛ ایران و ایرانیان؛ ترجمه کیکاووس جهانداری، خوارزمی، تهران، 1352.

حکیم الممالک، علینقی، روزنامهٔ سفر خراسان، نشر فرهنگ ایران زمین، تهران، 1356.

خانیکوف، ن. و.، سفرنامه خانیکوف، ترجمه اقدس یغمائی و ابوالقاسم بیگناه، به نشر،مشهد، 1375.

درودی، حسین بن عبدالکریم، کتابچه نیشابور: گزارش روستاهای نیشابور در سال 1296 قمری، به کوشش رسول جعفریان،بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1382.

رضوانی، محمداسماعیل،" سندی از قحطی سال 1287 ق"، مجله بررسی‌های تاریخی، سال 3، شماره 3و 4.

صفی نژاد، جواد، تحلیل و تفسیر مجموعه اسناد روستایی و عشایری ایران (کتاب اول: ولایت تربت حیدریه ۱۲۹۶ق). کتاب دوم: سرشماری ولایت طبس ۱۲۹۸ق) متنی در شناخت روستاها و مزارع، نشر آتیه، تهران، 1381.

فرهنگ جغرافیایی ایران (خراسان)، کارکنان وزارت جنگ انگلستان مستقر در هندوستان، ترجمه کاظم خادمیان، به نشر، مشهد، 1380.

"کتابچه اسفراین"، جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری، به کوشش رضا نقدی،بنیاد پژوهش‌های اسلامی،مشهد، 1390.

"کتابچه تبادکان"، جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری، به کوشش رضا نقدی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی مشهد، 1390.

"کتابچه ترشیز"، جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری، به کوشش رضا نقدی،بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1390.

"کتابچه حلوان و تون و بشرویه"، جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری، به کوشش رضا نقدی،بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1390.

"کتابچه کوه سرخ"، جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری، به کوشش رضا نقدی،بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1390.

"کتابچه گناباد"، جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری، به کوشش رضا نقدی،بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1390.

"کتابچه میان‌ولایت"، جغرافیا و نفوس خراسان در عصر ناصری، به کوشش رضا نقدی،بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد، 1390.

گرنی، جان، "قحط سال 1288 قمری در قم"، ترجمه گیتی درخشان، گنجینه شهاب، مجموعه رساله‌ها و مقاله‌های علمی در پاسداشتآیت ‌الله مرعشی نجفی، کتابخانه بزرگ مرعشی نجفی، قم، 1381.

لمتون، آ. ک. س.، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1345.

مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من،زوار، تهران، 1384.

مک‌گِرِگُر، سی. ام، شرح سفری به ایالت خراسان و شمال غربی افغانستان، ترجمه اسدالله توکلی طبسی، آستان قدس رضوی مشهد،1368.

مک‌گِرِگُر، سی. ام، ترجمه مجید مهدی زاده،آستان قدس رضوی، مشهد، 1366.

هدین، س.، کویرهای ایران، ترجمه پرویز رجبی، انتشارات توکا،تهران، 1355.

Abbott, K. E., “Report by Consul Abbott of his Journey to the Coast of the Caspian Sea, 1847-1848,” in A. Amanat ed., Cities and Trade: Consul Abbott on the Economy and Society of Iran 1847-1866, London, 1983.

Baker, V., Clouds in the East, travels and adventures, London, 1876.

Conolly, A., Journey to north of India, overland from England, through Russia, Persia, and Affghanaustaun, Vol.1, London, 1834.

Ferrier, J. P., Caravan journeys and wanderings in Persia, Afghanestan, Turkistan and Beloochistan, London, 1857.

Floor, W., Agriculture in Qajar Iran, Washington, 2003.

Forbes, F., “Route from TurbatHaideri, in Khorasan, to the River HeriRud, on the Borders of Sistan”, JRGS, Vol. 14 (1844), pp. 145-192

Fraser. J. B., Narrative of a journey into Khorasan in the years 1821-2, London 1825.

Goldsmid, F., “Captain the Hon. G. Napier’s Journey on the Turcoman Frontier of Persia”, Proceedings JRGS, Vol. 20, No. 3 (1875 - 1876),pp. 166-182

Bellew, H. W., From the Indus to the Tigris: A narrative of a journey through the countries of Balochistan, Afghanistan, khorassan and Iran in 1872, London, 1874.

John,O. St., " Narrative of a journey through Baluchestan and south Persia1872", Eastern Persia, an account of the journeys of the Persian Boundary Commission, Vol. 1, 1870-71-72, London, 1876

Lal, M., Travels in the Punjab, Afghanistan and Turkistan to Balkh, Bokhara, and Herat and a visit to Great Britain and Germany, London, 1846.

Melville, C., “The Persian Famine of 1870-1872: Prices and Politics”, Disasters, V. 12, 1988, pp. 309-325.

Napier, Hon. G. C.; “Extract from a Diary of a Tour in Khorassan, and Notes on the Eastern Alburz Tract 1874”,JRGS,Vol. 46, (1876), pp. 62-171

Okazaki, S., "The Great Persian Famine of 1870-71", BSOAS, Vol. 49, No. 1, In Honor of Ann K. S. Lambton, University of London (1986), pp. 183-192.