Presence of Iranian Bureaucrats in the Administrative Organization of the Umayyads

Document Type : Research Article

Author

• Taher Babaei

Assistant Professor, Ferdowsi University of Mashhad

10.22067/jhc.v51i2.82628

Abstract

The bulk of studies on the Umayyad era have highlighted the Arabism of the Umayyad governors and agents and their contempt for non-Arabs. Nevertheless, in the Umayyad bureaucracy, the Iranian characteristics inherited from the Sassanid period and the activities of the Iranian bureaucrats are clearly visible. The Umayyads were indebted to the pre-Islamic bureaucracy of Iran not only on the account of their ignorance and organizational demands, but also due to the skills and competencies of the Iranians in this domain. This paper, by considering criteria such as explicit reports in these sources regarding the Iranian origin of bureaucrats and also signs that lend credit to this argument, seeks to identify bureaucratic Iranians in this period. By doing so, this paper challenges Umayyad Arabism inherent in the bureaucracy governing eastern lands of the Caliphate

Keywords

• Umayyads
• Iranian bureaucrats
• Mawali (non-Arab Muslims)
• Umayyad Arabism

---

References

ابن‌اثیر، عزالدین. الکامل فی التاریخ. بیروت: دار صادر و دار بیروت، 1385ق.

 

ابن‌جوزی، ابوالفرج. المنتظم فى تاریخ الأمم و الملوک. به ‌تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفى عبد القادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة، 1412ق.

 

ابن‌خلکان، شمس‌الدین احمد. وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان. به ‌تحقیق احسان عباس. بیروت: دار صادر، بی‌تا.

 

ابن‌رستة، احمد بن عمر. الاعلاق النفیسة. بیروت: دارصادر، 1892.

 

ابن‌سعد، محمد. الطبقات الکبرى. به ‌تحقیق محمد عبد القادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیة، 1410ق.

 

ابن‌طقطقى، محمد بن علی. الفخرى فى الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة. به ‌تحقیق عبد القادر محمد مایو. بیروت: دار القلم العربى، 1418ق.

 

ابن‌عبدربه اندلسى‏، شهاب الدین. العقد الفرید. بیروت: دار الکتب العلمیة‏، 1404ق.

 

ابن‌عماد حنبلی، شهاب الدین. شذرات الذهب فی اخبار من ذهب. به ‌تحقیق الأرناؤوط. دمشق ـ بیروت: دار ابن کثیر، 1406ق.

 

ابن‌فقیه همدانی. کتاب البلدان. به‌ تحقیق یوسف الهادى. بیروت: عالم الکتب، 1416ق.

 

ابن‌قتیبة الدینوری، ابومحمد عبد الله بن مسلم. الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء. به ‌تحقیق علی شیری. بیروت: دارالأضواء، 1410ق.

 

ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر. البدایة و النهایة. بیروت: دار الفکر، 1407ق.

 

ابن‌ندیم، ابوالفرج محمد بن اسحاق. کتاب الفهرست. به‌ تحقیق رضا تجدد. تهران: بی‌نا، 1351ش.

 

اجتهادی، ابوالقاسم. بررسی وضع مالی و مالیه مسلمین از آغاز تا پایان دوره امویان. تهران: سروش، 1363ش.

 

اصفهانى‏، ابو الفرج. الأغانی‏. بیروت: دار احیاء تراث عربى‏، 1415ق.

 

بلاذری، احمد بن یحیی. فتوح البلدان. بیروت: دار و مکتبة الهلال، 1988.

 

همو. کتاب جمل من انساب الأشراف. به ‌تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى. بیروت: دار الفکر، 1417ق.

 

البوعلی، محمد و سعید خنافره مودت. «جنبش تعریب و نقش ایرانیان در آن». تاریخ نو، شمارۀ 17(زمستان 1395): 111ـ132.

 

پیرنیا، حسن. ایران باستان یا تاریخ مفصل ایران قدیم. تهران: دنیای کتاب، 1375ش.

 

ثعالبی، ابو منصور عبدالملک بن محمد. تاریخ غرر السیر المعروف بکتاب غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم. به‌تحقیق مجتبی مینوی. طهران: مکتبة الاسدی، 1963.

 

همو. ثمارالقلوب فی المضاف و المنسوب. به ‌تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. قاهرة: دارالمعارف، بی‌تا.

 

الجبری، عبدالمتعال محمد. اصالة الدواوین و النقود العربیة. قاهرة: مکتبة وهبة، 1409ق.

 

جوده، جمال. اوضاع اجتماعی ـ اقتصادی موالی در صدر اسلام. ترجمۀ مصطفی جباری و مسلم زمانی. تهران: نشر نی، 1382ش.

 

جهشیاری، محمد بن عبدوس. کتاب الوزراء و الکتاب. به‌ تحقیق عبدالله اسماعیل الصاوی. قاهرة: دار الصاوی، 1357ق.

 

خلیفة بن خیاط. تاریخ خلیفة بن خیاط. به ‌تحقیق فواز. بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.

 

الدقدوقی، وفیق. الجندیة فی عهد الدولة الامویة. بیروت: موسسة الرسالة، 1406ق/ 1985.

 

ذهبی، شمس الدین محمد بن احمد. تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام. به ‌تحقیق عمر عبد السلام تدمرى. بیروت: دار الکتاب العربى، 1413ق.

 

همو. سیر اعلام النبلاء. به ‌تحقیق شعیب ارناؤوط. بیروت: موسسة الرسالة، 1422ق.

 

رضایی، رمضان و دیگران. «نقش دبیران ایرانی در تاسیس و تکوین دیوانسالاری اسلامی در قرن اول هجری». پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، شمارۀ 1 (پاییز و زمستان 1389): 43 ـ 55.

 

سپهری، محمد. «نقش ایرانیان در تشکیلات مالی و دیوانی دولت خلفا». تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شمارۀ 5 (زمستان 1390): 53ـ74.

 

السمعانى، أبوسعید عبدالکریم بن محمد. الأنساب. به ‌تحقیق عبد الرحمن بن یحیى المعلمى الیمانى. حیدرآباد: مجلس دائرة المعارف العثمانیة، 1382ق.

صولی، ابوبکر محمد بن یحیی. ادب الکتاب. به ‌تحقیق محمد بهجة الاثری. قاهرة: مطبعة السلفیة، 1341ق.

 

طبری، محمد بن جریر. تاریخ الأمم و الملوک. به ‌تحقیق محمد أبو الفضل ابراهیم. بیروت: دار التراث، 1387ق.

 

علی‌آبادی، مسلم. «بررسی وضعیت دیوان‌سالاری دورۀ ساسانی». تاریخ پژوهی، شمارۀ 18 (بهار 1383): 1ـ43.

فائزی، مجتبی. «ابن‌مقفع». ارمغان، شمارۀ 243 (خرداد 1329): 141ـ144.

 

فروخ، عمر. الرسائل و المقالات. عبدالحمید الکاتب ـ بدیع الزمان ـ الحریری. بیروت: منشورات مکتبة میمنة، 1369ق.

 

قلقشندی، شهاب‌الدین. صبح الاعشی فی صناعة الانشاء. بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا.

 

کردعلی، محمد. امراء البیان. قاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة، 2011.

 

کسائی، نورالله. «عبدالحمید کاتب». مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارۀ 101 ـ 104 (پاییز 1362): 125ـ174.

 

ماوردی، ابوالحسن علی بن محمد. الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیة. به ‌تحقیق احمد مبارک البغدادی. الکویت: مکتبة دار ابن‌قتیبة، 1409ق.

 

محمدی ملایرى، محمد. تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانى به عصر اسلامى. تهران: توس، 1379ش.

 

همو. «المترجمون و النقلة عن الفارسیة إلی العربیة فی القرون الاسلامیة الأولی». الدراسات الادبیة، شماره‌های 3 و 4 (پاییز و زمستان 1344): 193ـ243.

 

همو. «نقل دیوان عراق از فارسی به عربی، روایتی درباره آن و توضیحی دربارۀ روایت». مقالات و بررسیها، دفتر سوم و چهارم (پاییز و زمسان 1349): 1ـ 16.

 

مسعودی، علی بن حسین. التنبیه و الإشراف. چاپ دخویه. لیدن: مطبعة بریل، 1893.

 

مسکویه، ابوعلی. تجارب الأمم. به ‌تحقیق ابو القاسم امامى. تهران: سروش، 1379ش.

 

المقداد، محمود. الموالی و نظام الولاء من الجاهلیة الی اواخر العصر الاموی. دمشق: دارالفکر، 1408ق.

 

نفیسی، سعید. تاریخ اجتماعی ایران از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان. تهران: پارسه، 1390ش.

 

هرثمی [شعرانی]، [ابوسعید]. مختصر سیاسة الحروب. به‌تحقیق عبدالرووف عون. بی‌جا: المؤسسة المصریة العامة للتالیف و الترجمة و الطباعة و النشر، 1964.

 

یعقوبی، ابن‌واضح. التاریخ. بیروت: دار صادر، بى‌تا.

 

 

Yarshater, Ehsan. "The Persian Presence in the Islamic World", in The Persian Presence in the Islamic World ـ Volume 13 of Giorgio Levi Della Vida conferences. Ed. Richard G. Hovannisian & Georges Sabagh, Cambridge University Press, 1998.