Description of Educational Centers in Ibn Jubayr’s Travelogue

Document Type : Research Article

Authors

• Roqayyeh Mazloum
• Hamid Reza Sanaei

Ferdowsi University of Mashhad

10.22067/jhc.v51i1.80403

Abstract

Travelogues have a special place in historical studies due to their wealth of valuable information, and historians at all times have employed travelogues as first-hand sources in their research. Ibn Jubayr’ famous travelogue (540-614 AH/1145-1217), who made three visits to the East, is a description of his first travel. In addition to the pilgrimage to the Mecca, he toured cities in the territory between Andalusia and Hejaz and visited Acre, Sicily and Carthage on his way back. Ibn Jubayr, like other Muslim travel writers, had a keen eye for the scientific and educational situation, especially educational institutions in the lands he visited, and has provided invaluable and detailed information on this subject. Using a descriptive-analytical approach, this paper aims to analyze educational institutions through the spectacle of Jubayr after presenting a brief account of Ibn Jubayr’s reports on this subject. Based on the findings of this study, it is not surprising that Ibn al- Jubayr’s obsession with detailed depiction of educational institutions in some areas, especially Levant, has resulted in his neglect or negligence in elaborating on other institutions, such as the grand mosque attributed to Fatimids owing to his religious beliefs. In addition, a description of architectural elements, financial and welfare issues, financing strategies and the number of educational institutions, their religious affiliation as well as some specific educational practices in these centers are also other aspects of educational institutions examined by Ibn Jubayr.

Keywords

• Ibn Jubayr’s travelogue
• Educational institutions
• mosque
• school
• hospital

---

References

ابن‌الأبار، محمد‌بن‌ابی‌بکر. التکملة لکتاب الصلة. به‌تصحیح عبدالسلام الهراس. بیروت: دارالفکر، 1415ق.

ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله. رحلة. بیروت: دار صادر و دار بیروت، 1384ق.

ابن‌جبیر، محمد بن احمد. رحلة. بیروت: دار صادر، 1384ق.

ابن‌جبیر، محمد بن احمد. سفرنامۀ ابن‌جبیر. ترجمۀ پرویز اتابکی. مشهد: به نشر، 1370ش.

ابن‌خطیب، لسان‌الدین. الإحاطة فی أخبار غرناطة. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1424ق.

ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد. مقدمة. با تحقیق درویش الجویدی. صیدا و بیروت: المکتبة العصریة، 1416ق.

ابن‌خلکان، احمد بن محمد. وفیات الاعیان و أنباء ابناء الزمان. بیروت: دارصادر، 1900.

ابن‌العدیم، ابوالقاسم عمر بن احمد. بغیة الطلب فی تاریخ حلب. با ‌تحقیق و تقدیم سهیل زکار. بیروت: دارالفکر، 1424ق.

ابن عماد حنبلی، عبدالحیّ. شذرات الذهب فی اخبار من ذهب. بیروت: المکتب التجاری، بی‌تا.

ابن‌واصل، محمد بن سالم. تاریخ ایوبیان (مفرّج الکروب فی اخبار بنی ایوب). با ‌تصحیح جمالالدین الشّیال، ترجمۀ پرویز اتابکی. تهران: علمی و فرهنگی، 1383ش.

جمیلی، رشید. دولة الاتابکة فی الموصل بعد عمادالدین زنکی. بیروت: دارالنهضة العربیة، بی‌‌تا.

داج، بایارد. دانشگاه الأزهر. ترجمۀ آذرمیدخت مشایخ فریدنی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1367ش.

دیوه‌جی، سعید. دور العلم فی الموصل. بیروت: الدار العربیة للموسوعات، 1434ق.

سبکی، تقی‌الدین. طبقات الشافعیة الکبری. بیروت: دارالمعرفة، 1324ق.

شافعی، محمد بن ادریس. الأم. به‌تصحیح محمد زهری النجّار. مکتبة الکلیات الازهریة، 1381ق.

شجاع‌الدینی، محمد. «هزار سال آموزش عالی در الأزهر». آموزش عالی در گسترۀ تاریخ و تمدن اسلامی، به کوشش امیرحسین چیت‌سازان، 151ـ221. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1388ش.

شلبی، احمد. تاریخ آموزش در اسلام. ترجمۀ محمدحسین ساکت. تهران: نگاه معاصر، 1387ش.

عاشور، سعید عبدالفتاح. مصر و الشام فی عصر الایوبیین و الممالیک. بیروت: دارالنهضة العربیة، بی‌تا.

عیسی‌بک، احمد. تاریخ بیمارستان‌ها در اسلام. ترجمۀ نورالله کسایی. تهران: مؤسسۀ توسعۀ دانش و پژوهش در ایران، 1371ش.

غنیمه، عبدالرحیم. تاریخ دانشگاه‌های بزرگ اسلامی. ترجمۀ نورالله کسایی. تهران: دانشگاه تهران، 1388ش.

فاسی، محمد بن احمد. شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام. ترجمۀ محمد مقدس. تهران: معشر، 1386ش.

فارسی، محمد بن احمد. العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین. با تحقیق و تعلیق محمد عبدالقادر احمد عطا. بیروت: دارالکتب العلمیة، 1419ق.

قرشی، محمد بن محمد بن احمد. معالم القربة فی احکام الحسبة. با تحقیق شعبان، محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی المطیعی. قم: مرکز النشر ـ مکتب الاعلام الاسلامی، 1408ق.

کراچکوفسکی، ایگناتی یولیانوویچ. تاریخ نوشته‌ها‌ی جغرافیایی در جهان اسلامی. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. تهران: علمی و فرهنگی، 1384ش.

کسایی، نورالله. مدارس نظامیه و تأثیرات علمی و اجتماعی آن. تهران: امیرکبیر، 1374ش.

کیانی، محسن. تاریخ خانقاه در ایران. تهران: کتابخانه طهوری، 1369ش.

معروف، ناجی. علماء النظامیّات و مدارس المشرق الإسلامی. بغداد: مطبعة الإرشاد،1393ق.

مقریزی، احمد بن علی. المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار. با تحقیق محمد زینهم و مدیحه الشرقاوی. قاهره: مکتبة مدبولی، 1998.

مقّری، احمد بن محمد. نفح الطیب من غصن الأندلس الرطیب. با تحقیق و تصحیح یوسف بقاعی. بیروت: دار الفکر، 1419ق.

منذری، ابومحمد. التکملة لوفیات النقلة. با تحقیق و تعلیق بشّار عوّاد معروف. نجف: مطبعة الآداب، 1391ق.

نخستین، مهدی. تاریخ سرچشمه‌ها‌ی اسلامی آموزش و پرورش غرب. ترجمۀ عبدالله ظهیری. مشهد: به‌نشر، 1367ش.

نصر، حسین. علم و تمدن در اسلام. ترجمۀ احمد آرام. تهران: علمی و فرهنگی، 1384ش.

یاقوت‌حموی، ابوعبدالله. معجم البلدان. بیروت: دار صادر،2010.