The Arab Image of the concept of "Thaqafa" (culture) in the early of Islamic centuries.

Articles in Press

Document Type : Research Article

Author

• Hedieh Taghavi

Associate of History, Faculty of Literature, Alzahra University, Tehran. Iran

10.22067/jhistory.2025.90443.1338

Abstract

The word al-Thaqafa in the current Arabic language means culture and includes concepts such as; It is ethics, manners, traditions, science and knowledge, etc. (based on the definition of culture in the spiritual dimension).This is despite the fact that in the first centuries of Islam, there was no such idea of ​​the concept of culture, and this word was used in other meanings and concepts that were affected by the intellectual, political and military atmosphere of the society.The following article tries to discuss the Arab concept of al-Thaqafa by referring to the Qur'an, literary and historical texts in the early Islamic centuries.

The historical background of the concept of culture in the pre- and post-Islamic period, especially in the first centuries of Islam, shows that the Arab concept of the meaning of this word has little to do with its current meaning.They use this word in military and political concepts to mean; They used conflict, skirmishes, spear tools, military skills, etc.In contrast to the word that carried the meaning of culture, it was the word tradition with its limitations and semantic capacities that determined the intellectual, cultural and even political policy of the Arabs.

Keywords

• Thaqafa
• culture
• tradition
• image
• first centuries of Islam

Main Subjects

• History of Islamic Civilization

---

References

ابن اثیر. النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی تا.

ابن بابویه. محمد بن على، الخصال. ترجمه یعقوب جعفری.  قم. نسیم کوثر. 1362ش.

ابن حبیب بغدادی. المنمق فی اخبار قریش. بیروت. عالم الکتب. 1405ق.

 ابن خلدون. عبدالرحمن­بن­محمد. تاریخ ابن خلدون.  بیروت. دارلفکر.1408ق.

ابن­ سعد. محمد. طبقات الکبرى. تحقیق محمد عبد القادر عطا. بیروت: دار الکتب العلمیه، 1410ق.

ابن سید بطلیوسی. عبدالله­بن­محمد. الإقتضاب فی شرح أدب الکتاب. مصحح محمد باسل عیون السود. بیروت: دارالکتب العلمیه، 1420 ق.

ابن قتیبه دینوری. عبدالله­بن­مسلم. عیون الأخبار. مصحح یوسف علی الطویل. بیروت: دارالکتب العلمیه، 1418ق.

ابن قتیبه دینوری. عبدالله­بن­مسلم. الشعر و الشعراء.  مصحح احمد محمد شاکر. قاهره: دارالحدیث، ‏1423ق.

ابن منظور. لسان العرب،.بیروت: دارالکتب العلمیه، بی تا.

ابن­حمدون‏. محمد­بن­حسن­بن­محمد­بن­علی.  التذکره الحمدونیه. مصحح احسان عباس بسکر عباس. بیروت: دار صادر، 1996م.

ابن­عبد ربه اندلسی. أحمد­بن­محمد. العقد الفرید. مصحح مفید محمد قمیحه. بیروت: دارالکتب العلمیه، 1404 ق.

ابن­عبد ربه اندلسی. أحمد­بن­محمد. العقد الفرید. بیروت: دارالکتب العلمیه، 1404 ق.  

ابن منقذ. اسامه. لباب الاداب. قاهره. مکتبه السنه. 1407.

ابن مقفع. عبدالله. ادب الکبیر و ادب الاصغیر. ترجمه محمد-وحید کلپایگان. انتشارات زمان. 1375.

 

ابن هشام، عبدالملک. السیره النبویه. بیروت. دارالمعرفه. بی­تا.

أبو هلال عسکری. محمد­بن­عبد الله. جمهرة الأمثال. محمد أبو الفضل إبراهیم و عبد المجید قطامش‏. بیروت: دارالفکر و دارالجیل، 1420ق.

أبوحنیفه دینوری. أحمد­بن­داود. کتاب النبات. مصحح برنهارد لوین. تهران: موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، 1387ش.

اصفهانی. على­بن­الحسین أبو الفرج. الأغانی. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ‏1415ق.

اصفهانی. عماد الدین. خریده القصر و جریده العصر. مصحح محمد بهجه الأثری و جمیل سعد. بغداد: مطبوعات الجمع العلمى العراقى‏، ‏1375ق.

ایزوتسو. توشیهیکو. خدا و انسان در قرآن. ترجمه احمد آرام. تهران: شرکت سهامی انتشار، 1388ش.

آقایی، محمد رضا ، نصراله نظری، مبانی و ساختار نظام فرهنگی از منظر قرآن کریم، نشریه قرآن و علم، بهار و تابستان 1392، شماره 12، صص 79-109.

باخرزی. على­بن­حسن­­بن­على­بن أبى طیب. دمیه القصر و عصره اهل العصر.  مصحح محمد التونجی. بیروت: دارالجیل،‏1414ق.

بستانی. فواد افرام. فرهنگ ابجدی. ترجمه رضا مهیار. تهران: انتشارات اسلامی، 1375ش.

بطاط. سید محسن. فاکهه الضیوف. قم. نصائح.  1427ق.

بکری أوبنی. أبوعبید. سمط اللآلى. مصحح عبدالعزیز المیمنی.  بیروت: دارالکتب العلمیه،­بی­تا.

بیهقی. إبراهیم­بن­محمد. المحاسن و المساوی.  مصحح عدنان علی. بیروت: دارالکتب العلمیه، ‏1420ق.

تنوخی. محسن­بن­علی. الفرج بعد الشده.  مصحح عبدالشالجی. بیروت: دارصادر،  1975م.

توحیدی. علی بن محمد بن عباس. أخلاق الوزیرین. بیروت. دارصادر. 1412ق.

ثعالبی. عبدالملک­بن­محمد­بن­إسماعیل. یتیمه الدهر فی محاسن أهل العصر. مصحح مفید محمد قمیحه. بیروت: دارالکتب العلمیه،1420 ق.

جاحظ. عمرو بن­بحر. الحیوان. بیروت: دارالکتب العلمیه، ‏1424ق.

جاحظ. عمرو­بن­بحر.  رسائل الجاحظ. الرسائل السیاسی. مصحح علی ابوملحم.  بیروت: دارالمکتبه و الهلال، 2002م.

خسروپور. سعید و عبدالله رادمرد. «تطور مفهوم فرهنگ در فرهنگ های فارسی و نقد فرهنگ نویسان از یکدیگر تا بهار عجم». دوفصلنامه تاریخ ادبیات: شماره 1 (پیاپی 1/87)، 1402ش،  165-189.

خواجوی ، کاظم ، علی غضنفری و محمد رضا صلح جو، مفهوم فرهنگ بر اساس قرآن و جایگاه آن در نظام اجتماعی، مجله معرفت، سال سی و دو، شماره اول، 1402، صص 21-31.

داوودی. أحمد­بن­نصر. الأموال. مصحح محمد أحمد سراج و علی جمعه محمد.  قاهره: دارالسلام، 1427 ق.

دهقانی. حمید و مجید مختاریان پور. «مطالعه تطبیقی دو مفهوم فرهنگ و کالچر».  مجله فرهنگ در دانشگاه اسلامی: 1399ش، شماره 3 (پیاپی 36)، 405-420.

راغب اصفهانی. حسین­بن­محمد. مفردات الفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم، 1412ق.

راغب اصفهانی.  حسین­بن­محمد. محاضرات الأدبا و محاورات الشعراء و البلغا. بیروت. دارالارقم بن ابی الارقم. 1420ق.

زمخشری. محمود­بن­عمر.  مقامات الزمخشری.  بیروت: دارالکتب العلمیه، ‏1425ق.

زید­بن­رفاعی هاشمی. الأمثال. مصحح علی ابراهیم کردی. دمشق: دار سعدالدین، ‏1423ق.

سوزنچی. حسین. محمد پورکیانی. مفهوم فرهنگ در گفتمان­های سیاستگذاری فرهنگی. فصلنامه دین و سیاست فرهنگی. شماره چهاردهم. بهار و تابستان 1399. صص 75-79.

سیوطی.جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر.  المحاضرات و المحاورات. بیروت. دارالغرب الاسلامی.1424 ق.

شریف رضی. محمد­بن­حسین. مصحح یوسف شکری فرحات. بیروت: دارالجیل، ‏1415ق.

شمشاطی. علی­بن­محمد­بن­مطهر عدوی. الأنوار و محاسن الأشعار. مصحح صالح مهدی عزاوی. بغداد: دار الحریه لطباعه، 1976 م.

شنترینی. على­بن­بسام. الذخیره فی محاسن أهل الجزیره. مصحح احسان عباس. بیروت: دارالغرب الاسلامی، 2000.م

شنتمری. یوسف­بن­سلیمان­بن­عیسى. أشعار الشعراء السته الجاهلیین. مصحح ابراهیم شمس الدین.  بیروت: دارالکتب العلمیه، 1422ق.

صفدی. خلیل بن ابیک. نصره الثائر علی المثل السّائر. تحقیق محمد علی سلطانی. دمشق. مجمع اللغه العربیه. بی­تا.

صفوی.کوروش. درآمدی بر معنی شناسی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی،1383ش .

صولی. محمد­بن­یحیى. کتاب الأوراق قسم أخبار الشعراء. ج هیورث دن. قاهره: الهیئه العامه لقصور الثقافه، ‏1425ق.

طبری. محمد­بن­جریر. تاریخ الطبری. تحقیق محمد ابراهیم ابوالفضل. بیروت: دارالتراث، 1387ش.

طریحی. فخر الدین. مجمع البحرین. تهران: نشر مرتضوی، 1978م .

فراهیدی. خلیل­بن­احمد. کتاب العین. بی­جا: موسسه دارالهجره، 1424ق.

فره وشی. بهرام. کارنامه اردشیر بابکان.  بی­جا: بی­تا.

فیومی. احمد­بن­محمد. المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم:  موسسه دارالهجره، بی­تا.

قالی. إسماعیل­بن­قاسم­بن­عیذون  و عبد الله­بن­عبد العزیز بن­محمد بکری اندلسی. الأمالی. مصحح صلاح­بن­فتحی هلل و سید­بن­عباس جلیمی‏. بیروت: موسسه الکتب الثقافیه،‏1422ق.

قرشی. علی اکبر.  قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371ش.

قرشی. محمد­بن­أبی­الخطاب. جمهره أشعار العرب. مصحح علی فاعور. بیروت: دارالکتب العلمیه، ‏1424ق.

مبرد. محمد­بن­یزید. الکامل فی اللغه و الأدب. مصحح تغارید بیضون و نعیم زرزور. بیروت: دارالکتب العلمیه، ‏1407ق.

مسعودی. علی­بن­حسین. مروج الذهب و معادن الجوهر. مصحح اسعد داغر. قم: دارالهجره، 1409ق.  

مصطفوی. حسن.  التحقیق فی کلمات القرآن. بیروت: دارالکتب العلمیه،1430ق.

مک دائل. دایان. مقدمه­ای بر  نظریه­های گفتمان. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان، 1380ش.

میدانی نیسابوری. أحمد­بن­محمد.  مجمع الأمثال. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی، 1366ش.

نویری. أحمد­بن­عبد الوهاب. نهایه الأرب فی فنون الأدب.  قاهره،: دار الکتب و الوثائق القومیه، 1423 ق.

یعقوبی، احمد بن ابی واضح،(بی تا)،  تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر.

یوسفیان. جواد. «نگاهی به مفهوم فرهنگ».  مجله رشد آموزش علوم اجتماعی: 1368ش، شماره 2،  21-25.

 

Velkley. Richard L. "The Tension in the Beautiful:On Culture and Civilization in Rousseau and German Philosophy". Being after Rousseau: philosophy and culture in question. Chicago: University of Chicago Press: 2002.

Anderson Gittens. William. The Value of Culture. Media Arts Specialists: Publisher: 2019.

Lakoff. George and  Mark Jahnson. Metaphors we live by. University of Chicago Press: 2003